تحلیل بنیادی در بازار جهانی ارزـ قسمت چهارم
تورم
یکی از کارهای اقتصاد کلان بررسی و اندازه گیری تورم است. معمولا سنجش تورم با استفاده از شاخص ها و اندیکاتور های تورم صورت میپذیرد.
اما تورم چیست؟
تورم به زبان ساده افزایش همه جانبه، پایدار و گسترده در متوسط موزون قیمتها در اقتصاد توصیف میشود.
در ویدئوی زیر تورم به زبان ساده توضیح داده شده است.
اگر افزایش سطح عمومی قیمتها در اقتصاد با افزایش بهره وری در عوامل تولید و در نتیجه رشد تولید باشد این افزایش قیمتها نمیتواند به مفهوم تورم در جامعه باشد. همچنین افزایش قیمت های ناشی از شوکهای ناگهانی مواد خام و انرژی که سبب افزایش موقتی قیمت کالاها و خدمات میشود هم به مفهوم تورم نیست.
اگر رشد و حرکت فعالیتهای اقتصادی زمانی که اقتصاد با اشتغال کامل فاصله دارد میتواند موجب افزایش قیمتها شود که این افزایش قیمتها نگران کننده نیستند.
بنابراین پدیده هایی که حرکت معنی دارةة،تداومی و ناهمگون قیمتها در اقتصاد را سبب شوند تورم را ایجاد میکنند.
تورم معمولا به چهار صورت رخ میدهد:
- تورم به دنبال پیشی گرفتن تقاضا از عرضه
- تورم هزینه
- تورم به دنبال افزایش قیمت در بخشی از اقتصاد
- تورم ناشی از بنیاد های اقتصاد
تورم به تورم به دنبال پیشی گرفتن تقاضا از عرضه
طبق یک قاعده کلی هرگاه در اقتصادی تقاضا از عرضه کل پیشی بگیرد مازاد تقاصا موجب رشد سطح عمومی قیمت ها میشود.
گاهی اوقات در شرایط رسیدن به اشتغال و یا استفاده کامل از ظرفیت موجود دچار کاستی و کمبود شود و نتواند به فرایند رشد تقاضا عمل کند. افزایش سطح قیمت ها در چنین شرایطی چندان در بالا بردن انگیزه افزایش تولید و عرضه موثر نخواهد بود.
بطور کلی تورم تقاضا به دلایلی همچون رشد فزاینده عرضه پول توسط بانک مرکزی و یا رشد یکی از مولفه های تولید ملی یا تقاضای کل ایجاد میشود.
تورم هزینه
این تورم معمولا به علت افزایش هزینه های تولید یا عوامل موثر بر تولید بوجود میاید. دلایلی مانند افزایش قیمت مواد خام، افزایش قیمت نیروی کار و افزایش قیمت سرمایه به دلیل نفوذ بنگاه های اقتصادی بزرگ به تورم هزینه نسبت داده میشود.
تورم همراه با رکود (رکود تورمی) (Stagflation) از نتایج حاصل از افزایش هزینه های نهادهای تولید است. در این حالت به دلیل افزایش هزینه های بنگاه اقتصادی از جمله افزایش حقوق کارگران و عوامل تولید، تولید کننده مجبور به تولید کمتر و در نیجه کاهش استخدام نیروی کار میشود.
تورم به دنبال افزایش قیمت در بخشی از اقتصاد
هنگامی که یکی از بخشهای اقتصاد با افزایش سطح عمومی قیمتها روبرو میشود ممکن است به دیگر بخشهای جامعه فشار تورمی وارد کند.معمولا به دلیل چسبندگی قیمتها این تورم به دیگر بخشهای اقتصاد وارد میشود.
تورم ناشی از بنیاد های اقتصاد
گاهی اوقات در برخی کشور های در حال توسعه به دلیل ویژگیهای بنیادی و ساختاری اقتصاد، تورم به وجود می آید.مثلا کشوری که به واردات وابسته است احتمال تورم وارداتی بالا می رود. ساختار اداری و اقتصادی کشور، عدم تناسب بخشهای تولیدی و توزیع نامناسب ثروت در اقتصاد،انحصارات دولتی و برخی مسائل اجتماعی و فرهنگی می توان سبب بروز تورم گردند.
معمولا تورم ها در اقتصاد به سه صورت خزنده (creeping) که به آرامی در کشور ریشه میدوانند و معمولا زیر ده درصد هستند ، تورم های شدید یا افسار گسیخته (Galloping) که نرخ تورم بین 10 تا 254 درصد است که این تورم ها معمولا ارزش پول ملی کشورها را کاهش میدهند و تورم سیار شدید یا تورم افراطی هستند.
رابطه بین تورم و بیکاری معمولا عکس هم است. این موضوع توسط آرتور فلیپس با بررسی اقتصاد و مطالعه آماری رفتار دستمزد در انگلستان در دوره 1861 تا 1957 بود. این رابطه اینگونه بیان میکند که تورم کمتر در اقتصاد تنها به بهای بیکاری بیشتر و بیکاری کمتر در اقتصاد تنها به بهای تورم بیشتر امکان پذیر است.
اهمیت تورم از نظر معامله گران
همانطور که میدانید نرخ بهره یکی از ابزارهای کنترل نرخ تورم است. هرگاه تورم زیاد شود معمولا از ابزار افزایش نرخ بهره برای کنترل تورم استفاده میشود.
نرخ بهره بالا موجب تقویت تقاضا برای ارز محلی خواهد شد.
معمولا تورم در کشورهای پیشرفته به وسیله شاخص های زیر اندازه گیری میشود:
- شاخص قیمت مصرف کننده
- شاخص قیمت تولید کننده
- عامل تعدیل کننده تولید ناخالص داخلی
- شاخص اداره پژوهش کالا (CBR Index)
- شاخص گزارش قیمت تجارت صنعتی (JoC)
در مقاله بعدی به بررسی این عوامل خواهیم پرداخت.
سعید نیک اختر
